Sàn DEX chắc không còn xa lạ với anh em nữa. Và một trong những yếu tố chính làm nên sự bùng nổ của các sàn chính là việc sử dụng cơ chế AMM. Ở bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau phân tích để hiểu thêm về AMM là gì nhé.
AMM là gì?
AMM (viết tắt của Automated Market Maker) là công cụ tạo lập thị trường tự động. Đây là phương thức giao dịch sử dụng thuật toán để tính toán giá token ngay tại thời điểm mua.
Cơ chế AMM không có khái niệm người bán, thay vào đó, các smart contract sẽ đóng vai trò là trung gian, người bán bỏ tài sản vào một nơi gọi là Pool thanh khoản, sau đó người mua sẽ swap tài sản họ đang có với tài sản trong pool thông qua smart contract.
AMM thường gặp ở các sản phẩm DEX (Decentralized exchanges) như: Uniswap, Bancor, Mooniswap… Tuy ở các sàn, cơ chế AMM có thay đổi đôi chút để thu hút người dùng, nhưng nhìn chung thì khá giống nhau.
Lợi ích & hạn chế của AMM
Lợi ích
- Trượt giá thấp (đối với các token thanh khoản kém).
- Độ trễ của giao dịch được tính bằng mili giây thay vì giây.
- Các thị trường phát triển có tính thanh khoản cao.
- Giảm thiểu thao túng thị trường, rửa tiền.
- Tạo thu nhập thụ động cho Liquidity providers.
Hạn chế
- Dường như quá dễ để có thể tạo pool trên các sàn AMM, đặc biệt là Uniswap, nên hiện nay, có rất nhiều scam token trên thị trường, tất cả đều giống từ logo đến tên token. Do đó, cái để phân biệt real và fake token chính là smart contract, và người dùng mới sẽ rất dễ bị nhầm lẫn dẫn đến mất tiền vì gửi tiền vào sai smart contract.
- Không thể treo lệnh bán giá cao hoặc mua giá thấp trong tương lai cho người dùng không có thời gian canh giá.
- Impermanent loss: Có thể hiểu đơn giản là tổn thất có thể xảy ra khi so sánh giữa việc bạn hold token trên wallet và đóng góp vào pool. Đây là lý do Hakka pool 1 sử dụng stable coin như mình đã nói phía trên.
- Phí để trả cho providers tùy thuộc vào pool, pool càng lớn thì phí càng rẻ.
Công thức toán học đằng sau AMM trong DEX
Nhìn chung, AMM là một mô hình rất đơn giản. Có một giá trị không đổi liên kết giữ 2 token khác nhau trong một sàn giao dịch phi tập trung.
Đây là mô hình đó:
Trong đó:
- K là biến hằng số mà mình đã đề cập.
- X là token A.
- Y là token B.
- Chúng ta có thể thay đổi biến 0,5 thành các số khác. Nhưng nói chung, tổng của lũy thừa của X và Y phải bằng 1.
Khi lập bản đồ, anh em sẽ nhận được một đường cong lõm, như hình dưới đây. Khi thêm thanh khoản vào, đường cong dịch chuyển ra ngoài. Điều đó nghĩa là anh em sẽ chịu ít phí hơn (ở đây là phí trượt giá) khi giao dịch. Nhưng nhìn chung, đường cong sẽ không thay đổi nhiều.
Hằng số K là gì trong việc giao dịch các token?
Do K là một hằng số, như mình đã thảo luận ở trên, sẽ dẫn đến một hiện tượng thú vị!
Hãy tưởng tượng các hình này có màu trong suốt và anh em có thể thấy cả ba hình chữ nhật trên. Đây là các hình chữ nhật khác nhau ở dưới đường cong.
Nó có nghĩa gì khi cả 3 đều ở dưới đường cong?
Vùng dưới đường cong cho thấy số token mà chúng ta sẽ được nhận được khi hoán đổi (swap) một token này cho một token khác. Có thể thấy rằng khi bạn thay đổi số lượng token khi Swap, thì sẽ nhận lại một tỉ lệ hoán đổi khác nhau.
Nhưng điều thú vị là nếu anh em tính toán diện tích của ba hình chữ nhật (tưởng tượng chúng không trùng nhau) thì diện tích của 3 hình chữ nhật là như nhau!
Nhờ hằng số K này, làm cho những hình chữ nhật này đều giống nhau về khối lượng!
Bởi vì theo lý thuyết bảo toàn, nguyên tắc đầu tiên trong vật lý, không có gì bị phá hủy, nó chỉ thay đổi từ dạng này sang dạng khác. Vì vậy, nó cũng đúng với hằng số K này. Tổng diện tích dưới đường cong sẽ vẫn như cũ bởi vì không có gì bị mất đi hoặc được tạo ra.
Điều đó có nghĩa là gì?
Bất cứ khi nào anh em thay đổi từ token A sang token B hoặc từ B sang A, số lượng thay đổi là như nhau, miễn là đường cong không dịch chuyển. Nếu đường cong thay đổi vì có thêm thanh khoản, thì khu vực dưới đường cong sẽ khác. Nhưng nếu mọi thứ vẫn như cũ, anh em có thể thay đổi bất kỳ số lượng Token A nào cho Token B và tổng số token sẽ là giống nhau.
Quá trình phát triển của AMM
Một trong những sàn đưa AMM lên đỉnh cao chính là Uniswap với các hidden gem x10; x100. Tuy nhiên, Kyber Network (2018) và Bancor (2017) mới là những người đầu tiên áp dụng AMM.
Khác với Uniswap, Kyber Network là mô hình AMM tập trung (centralized), nên chỉ có team và Market maker mới có quyền kiểm soát pool, không ai được đóng góp vào pool.
Tháng 11/2019, Uniswap chính thức sử dụng cơ chế AMM phi tập trung (decentralized), cho phép bất kỳ ai cũng có thể đóng góp vào pool làm tăng tính thanh khoản. Sau đó, những người đóng góp vào pool (providers) cũng được hưởng một phần phí giao dịch khi có giao dịch trên Uniswap được thực hiện.
Nếu trên Uniswap, bạn chỉ có thể đưa ETH kèm 1 token khác vào 1 pool, thì Balancer có một sự cải tiến đáng kể: Cho phép người dùng có thể thêm tận 8 token khác nhau giúp việc swap được thuận tiện hơn. Ngoài ra, ở Balancer, providers còn được tùy chỉnh tỉ lệ các token đưa vào pool trong 1 lần chuyển.
Ví dụ:
- Trên Uniswap, nếu bạn muốn lấy HAKKA nhưng có USDT, bạn phải swap 2 lần: Lần 1 swap USDT sang ETH, lần 2 swap ETH sang Hakka, như vậy, tổng phí sẽ tốn gấp đôi, việc này sẽ không xảy ra ở Balancer.
- Còn khi muốn góp vào Uniswap pool, ở Uniswap, bạn phải chuẩn bị token và ETH tỷ lệ 1:1 mới được góp, ở Balancer, tỷ lệ các token như thế nào cũng được.
Liquidity Pool ở Curve chỉ cho phép đóng góp stablecoin, điều này làm giảm trượt giá khi giao dịch. Việc sử dụng stablecoin nhằm giữ giá tài sản cũng có thể thấy trong một vài pool khác không chỉ riêng trên các sàn phi tập trung (DEX), Hakka pool 1 là một ví dụ.
Uniswap V2 hiện nay có thể được xem là mô hình cơ bản nhất cho mọi AMM, vậy mô hình hoạt động của nó như thế nào? Liệu có những tiềm năng và cơ hội đầu tư gì ở dự án này? Anh em tìm hiểu thêm ngay tại đây.
Các Liquidity Pool thường gặp trong AMM
Có 3 loại Liquidity Pool thường gặp trong AMM:
- Fed price reserves: Hiểu đơn giản là sẽ tham chiếu với giá bên ngoài, khi token trong pool không được update hoặc cơ chế imbalance được trigger, các giao dịch sẽ tự động dừng lại.
- Automated price reserves: Liquidity pool sẽ được tạo kèm theo các thuật toán để điều chỉnh giá, cách làm này sẽ cải thiện hơn Fed price reserves ở điểm không cần so sánh với giá bên ngoài, đây là cách Uniswap và Balancer đang làm.
- Bridge reserves: Cách làm này là tập hợp thanh khoản của các nguồn on-chain khác như 0x và Uniswap. Các giao dịch đến từ các nguồn này sẽ không mất phí giao dịch.
Khi trở thành Liquitity Provider, bạn nhận được gì?
Thông thường, các liquidity providers sẽ nhận được phần thưởng là phí giao dịch. Cụ thể, Ở Uniswap, 0.3% phí giao dịch sẽ chia đều cho các thành viên đóng góp vào pool được giao dịch, hay ở Curve là 0.04%.
Tuy nhiên, bên cạnh phí giao dịch, một số sàn sẽ áp dụng thêm tặng native token như BAL (Balancer), Sushi (Sushiswap). Cách này sẽ giúp thu hút người dùng đóng góp vào pool, vì nếu sàn phát triển mạnh, token có thêm nhiều incentives thì profit sẽ tăng lên rất nhiều.
Thực trạng hiện tại của AMM
Trong bối cảnh các hệ sinh thái lần lượt mọc lên, AMM gần như là một mắc xích đầu tiên được chú ý đến, bởi vì nơi này được xem như trung tâm giao dịch của cả hệ sinh thái.
Có thể lấy ví dụ ở Polygon, khi Layer-2 được chú ý, cụ thể là bắt đầu với Polygon, thì Quickswap đã có mức tăng trưởng khủng khiếp, từ ~$10 lên đến $1,000 cho 1 token QUICK. Hay đối với Avalanche, khi cộng đồng chú ý đến sự tăng trưởng của AVAX, thì giá của PNG (token của Pangolin), hay JOE (token của Trader JOE) cũng pump theo.
Một xu hướng khác trong năm 2021 mà mình muốn nói về AMM, đó là việc tích hợp hàng loạt chức năng, biến các AMM trở thành một DeFi hub thu nhỏ. Lấy ví dụ với Sushi: Trước đây, chúng ta chỉ biết SushiSwap với Swap token, giờ đây, SushiSwap có thể được gọi với tên đơn giản hơn là Sushi vì thực chất, dự án đã tích hợp rất nhiều sản phẩm khác như Lending (Kashi), IDO Platform (Miso),…
Một cái tên khác cũng khá nổi tiếng trong AMM, đó là PancakeSwap, cũng đi theo hướng đó với rất nhiều mô hình được xây dựng trên CAKE (token của dự án) có thể kể đến như IFO, xổ số,…
Tổng kết
AMM là một trong những dự án độc đáo nhất mà DeFi từng sản sinh ra. Nếu nói DeFi là tương lai của Crypto, thì mảnh ghép này vẫn sẽ luôn tồn tại và phát triển. Anh em nghĩ sao về AMM hiện nay? Có thể comment ý kiến của mình bên dưới.
Theo C98
